ข่าไทย

ชื่อพฤกษศาสตร์ : Alpinia siamensis.
ชื่อสามัญ : Thai Ginger.
วงศ์ : ZIGIBERACEAE. (The Ginger Family.)
ชื่อไทยพื้นเมือง : ข่าแกง, ข่าหลวง, ข่าใหญ่, ข่า

ข่าไทย ก็คือข่าที่คนไทยรู้จักนำหัวหรือเหง้ามาปรุงรสและกลิ่นในเครื่องแกงนั่นเอง

ข่าไทยเป็นไม้ล้มลุกเนื้ออ่อนขึ้นเป็นกลุ่มเป็นกอ ลำต้นเป็นก้านกลมแข็ง เกิดจากหัวหรือเหง่าซึ่งมีลักษณะเป็นแง่งสีขาวจากใต้ดิน สูงประมาณ ๑๒๐ เซนติเมตร ใบรูปหอกสีเขียวเข้มหนายาวประมาณ ๑๒-๑๕ เซนติเมตร มีก้านใยทำหน้าที่เป็นกาบหุ้มลำต้น ดอกออกเป็นช่อใหญ่ออกดอกตามยอดก้านดอกแข็งดอกมีขนาดเล็กผลัดกันบานครั้งละ ๔-๖ ดอก กลีบดอกมีสีขาวประด้วยจุดสีแดงหรือม่วง ดอกช่อหนึ่งๆ ยาวประมาณ ๑๕-๑๖ เซนติเมตร มีกลิ่นหอมเผ็ดๆ เล็กน้อย มักออกดอกในฤดูร้อน หัวหรือแว่งและต้นอ่อนใช้ต้มรับประทานหรือเป็นอาหารผัดได้อีกด้วย

ข่าไทยเป็นพืชสมุนไพรที่มีคุณประโยชน์มากชนิดหนึ่ง ขยายพันธุ์ด้วการแยกหัวหรือเหง้าไปปลูกในดินร่วนซุย ในที่ร่มรำไรซึ่งมีความชุ่มชื้นมากๆ นับว่าเป็นพืชสวนครัวที่สำคัญชนิดหนึ่งของคนไทยมาแต่ดึกดำบรรพ์แล้ว และเป็นพันธุ์ไม้ซึ่งมีถิ่นกำเนิดในป่าเมืองไทยนี้เอง จึงได้ชื่อในทางพฤกษศาสตร์ว่า "ข่าไทย"